Αρχαϊκός Ναός Αθηνάς Πολιάδος (525-500 π.Χ.)
Ο αρχαϊκός ναός αφιερωμένος στην Αθηνά Πολιάδα κτίστηκε το διάστημα 525-500 π.Χ. στο διάστημα δηλαδή της μετάβασης από την τυραννία στη δημοκρατία. Δεν είναι ακόμη βέβαιο αν κτίστηκε από τους γιους του Τυράννου Πεισίστρατου ή ήταν ένα από τα πρώτα έργα της νεοσύστατης δημοκρατίας. Ο ναός ήταν γνωστός στους Αθηναίους των μεταγενέστερων ετών ως «Αρχαίος Νεώς» (Αρχαίος Ναός) λόγω της παλαιότητάς του συγκριτικά με τους ναούς της κλασικής περιόδου. Χτίστηκε στη θέση ενός πολύ παλαιότερου και μικρότερου ναού. Στέγαζε το πανάρχαιο ξόανο (ξύλινο άγαλμα) της θεάς Αθηνάς.
Γενική άποψη των μνημείων της Ακρόπολης το 480 π.Χ. λίγο πριν από την εισβολή των Περσών.
| Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον καθηγητή αρχαιολογίας Χρύσανθο Κανελλόπουλο για τη συμβολή του στις παρακάτω αναπαραστάσεις. Τα αγάλματα βασίστηκαν στα 3d μοντέλα από το Scan the World. |
Άποψη του ναού από τα βορειοδυτικά.
Άποψη του Αρχαίου Ναού της Αθηνάς από τα βορειοανατολικά. Διακρίνονται τα γλυπτά των αετωμάτων με την απεικόνιση της Γιγαντομαχίας. Δίπλα στον ναό βρίσκονται μικρότεροι ναοί αφιερωμένοι σε άλλους θεούς και ήρωες.
Άποψη του Αρχαίου Ναού της Αθηνάς από τα ανατολικά. Στα αριστερά βρίσκεται ο βωμός της Αθηνάς για θυσίες ζώων. Στα δεξιά είναι ένας από τους μικρότερους ναούς αφιερωμένους σε άλλες θεότητες.
Άποψη του ναού από τα νοτιοανατολικά. Διακρίνεται το αέτωμα με τη Γιγαντομαχία.
Άποψη του ναού από τα δυτικά. Το αέτωμα θα περιείχε γλυπτά με λιοντάρια (δεν περιλαμβάνονται σε αυτήν την αναπαράσταση). Η περιοχή μπροστά από τον ναό θα ήταν γεμάτη από πολύχρωμα αγάλματα, που απεικονίζουν κυρίως γυναικείες θεότητες. Τα αγάλματα αυτά είναι γνωστά ως «κόρες».
Μια βόρεια άποψη. Ο Αρχαίος Ναός με τον ψηλό Ιωνικό κίονα (πιθανώς ένα τρόπαιο ή αφιέρωμα). Οι μικρότεροι ναοί ήταν πιθανώς αφιερωμένοι σε μικρότερες θεότητες ή μυθικούς ήρωες και βασιλιάδες, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της κλασικής περιόδου λατρεύονταν στο Ερέχθειο, που κτίστηκε στο ίδιο σημείο.
Ο χώρος γύρω από τον Αρχαίο Ναό της Αθηνάς ήταν γεμάτος από γλυπτά, αναθήματα προς τη θεά. Τα περισσότερα απεικόνιζαν γυναικείες μορφές, γνωστές ως «κόρες». Η θέση στην οποία έστεκαν δεν είναι γνωστή με ακρίβεια.
Η Ιερή Ελιά της Αθήνας ήταν, σύμφωνα με την παράδοση, δώρο στην πόλη από τη θεά Αθηνά. Σήμερα μια άλλη ελιά βρίσκεται στο ίδιο σημείο δίπλα στο Ερέχθειο.
Ο ναός καταστράφηκε από τους Πέρσες κατά την εισβολή τους στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 480 π.Χ.. Μετά τους Περσικούς Πολέμους τα κατεστραμμένα μέλη χρησιμοποιήθηκαν σε μεγάλη έκταση στο βόρειο τείχος της Ακρόπολης όπου μέρος τους είναι ορατό μέχρι σήμερα. Τα μέλη αυτά ήταν ορατά από την πόλη ώστε να θυμίζουν τα δεινά του πολέμου. Το δυτικό μέρος του σηκού, που μάλλον διατηρούνταν σε καλύτερη κατάσταση, επισκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε για τη συνέχιση της λατρείας της Αθηνάς Πολιάδος.
Την εποχή του Περικλή, στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. αποφασίστηκε η ανοικοδόμηση των ιερών της Ακρόπολης. Ο σηκός του Αρχαίου Ναού επρόκειτο να αντικατασταθεί από νέο ναό, το Ερέχθειο. Το Ερέχθειο ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 421 π.Χ., αμέσως βόρεια του Αρχαίου Ναού. Λόγω του Πελοποννησιακού Πολέμου, η ολοκλήρωσή του καθυστέρησε μέχρι το 406 π.Χ. Όλο αυτό το διάστημα οι δύο ναοί συνυπήρχαν. Ο Ξενοφώντας αναφέρει πως το 405 π.Χ. «ο παλαιός της Αθηνάς νεώς, εν Αθήναις, ενεπρήσθη». Πιθανότατα δηλαδή, μετά την ολοκλήρωση του Ερεχθείου και τη μεταφορά του ξόανου στον νέο ναό, ο παλαιός κατεδαφίστηκε με κάποιου είδους τελετουργική φωτιά. Τα θεμέλια του Αρχαίου Ναού είναι σήμερα ορατά ανάμεσα από το Ερέχθειο και τον Παρθενώνα.
Ο Αρχαίος Ναός και η Ακρόπολη στις φλόγες, κατά την εισβολή των Περσών, τον Σεπτέμβριο του 480 π.Χ.
