Ναός Απόλλωνα Πατρώου
Κατά την Ελληνιστική περίοδο, γύρω στο 300 π.Χ., η Αγορά της Αθήνας διατηρούσε ακόμη τον εμπορικό, κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα της. Ανάμεσα στα πολλά δημόσια κτήρια που βρίσκονταν στη δυτική πλευρά της, ξεχώριζε ο Ναός του Πατρώου Απόλλωνα. Όπως μαρτυρά και το όνομά του, ήταν αφιερωμένος στον θεό Απόλλωνα, που υπήρξε πατέρας του Ίωνα, από τον οποίο υποστήριζαν πως κατάγονταν και οι Αθηναίοι, ως Ίωνες.
Άποψη της Αγοράς τον 4ο αι.π.Χ.
1. Τετράγωνο Περιστύλιο 2. Ποικίλη Στοά, 3. Βωμός των 12 Θεών, 4. Βασίλειος Στοά, 5. Στοά Ελευθερίου Διός, 6. ναός του Πατρώου Απόλλωνα, 7. Ναός Ηφαίστου, 8. Παλαιό Βουλευτήριο, 9. Νέο Βουλευτήριο, 10. Θόλος, 11. Νοτιοδυτική Κρήνη, 12. Το Αιάκειον, 13 Νότια Στοά, 14. Νοτιοανατολική Κρήνη, 15. Νομισματοκοπείο.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον καθηγητή αρχαιολογίας Χρύσανθο Κανελλόπουλο για τη συμβολή του στις παρακάτω αναπαραστάσεις οι οποίες βασίστηκαν στα CAD που παραχώρησε.Τα αγάλματα βασίστηκαν στα 3d μοντέλα από το Scan the World. |
Ο ναός του Πατρώου Απόλλωνα κατασκευάστηκε στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. ή κατά τις πρώτες δεκαετίες του 3ου αιώνα π.Χ.. Ήταν ο μοναδικός ναός που χτίστηκε κατά την Ελληνιστική περίοδο στην Αγορά και πιθανότατα υπήρξε τότε το πιο κομψό κτήριό της. Στη θέση του, κατά την αρχαϊκή περίοδο, μάλλον υπήρχε ένας παλαιότερος ναός αφιερωμένος στον Απόλλωνα που καταστράφηκε από την Περσική εισβολή το 480 π.Χ.
Ο ελληνιστικός ναός είχε διαστάσεις 10x16,5 μέτρα περίπου, ενώ το ύψος του έφτανε τα 9 μέτρα. Ήταν ιωνικού ρυθμού, τετράστυλος εν παραστάσι ή σύμφωνα με άλλες μελέτες, εξάστυλος πρόστυλος. Η μορφή των παραστάδων παραπέμπει σε ναό εν παραστάσι, ενώ ο τύπος της κρηπίδας σε ναό εξάστυλο πρόστυλο. Στις αναπαραστάσεις της σελίδας αυτής παρουσιάζονται και οι δύο εκδοχές με ελαφρώς διαφορετικές χρωματικές προσεγγίσεις.
Ο άγνωστος σε εμάς σήμερα αρχιτέκτονας του ναού, εμπνεύστηκε το σχέδιο από το Ερέχθειο, τον ιερότερο ναό της πόλης, που βρισκόταν στην Ακρόπολη και είχε κτιστεί έναν αιώνα νωρίτερα. Ο ναός του Πατρώου Απόλλωνα αντιγράφει σε μεγάλο βαθμό τις προσόψεις του Ερεχθείου, ενώ τα χαρακτηριστικά ιωνικά κιονόκρανα είναι σχεδόν πανομοιότυπα και στους δύο ναούς. Επιπλέον, και οι δύο έχουν σχεδόν πανομοιότυπο πλάτος.
Άποψη του ναού ως τετράστυλος εν παραστάσι.
Άποψη του ναού ως εξάστυλος πρόστυλος.
Το αέτωμα ήταν διακοσμημένο με αγάλματα, πράγμα ασυνήθιστο για ιωνικό ναό. Τα αγάλματα αυτά αναπαριστούσαν τον θεό Απόλλωνα, προστάτη των τεχνών, περιτριγυρισμένο από τις Μούσες. Τα ακρωτήρια του αετώματος αναπαριστούσαν μυθολογική σκηνή όπου ο Απόλλωνας και η αδερφή του η Άρτεμις σκοτώνουν με τα τόξα τους τα παιδιά της Νιόβης.
Στον πρόναο, σε μαρμάρινο πάγκο, υπήρχαν διάφορα γλυπτά και αφιερώματα στον θεό. Ξεχώριζαν τα αγάλματα του Απόλλωνα φιλοτεχνημένα από τους διάσημους γλύπτες της εποχής, Λεωχάρη και Κάλαμη. Πιθανότατα και δύο ομφαλοί, σύμβολα του Απόλλωνα, που βρέθηκαν στην Αγορά να ήταν και αυτοί αφιερώματα στον ναό.
Στο εσωτερικό του ναού υπήρχε το μεγάλο μαρμάρινο λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα Πατρώου, κατασκευασμένο από τον γλύπτη Ευφράνορα, του οποίου ένα μέρος σώζεται ακόμη στο Μουσείο της Αγοράς.
Μπροστά από την κεντρική θύρα του ναού υπήρχε μεταλλικό κιγκλίδωμα που εμπόδιζε την είσοδο όταν η θύρα ήταν ανοιχτή, επιτρέποντας όμως τη θέαση του αγάλματος από τους πιστούς.
Στη βόρεια πλευρά του ναού υπήρχε ένας αρκετά μικρότερος που ήταν αφιερωμένος στον Δία και την Αθηνά Φρατρία.
Ο ναός του Πατρώου Απόλλωνα καταστράφηκε το 267 μ.Χ. κατά την άλωση της Αθήνας από τους Έρουλους και τα ερείπιά του ήρθαν πλήρως στο φως κατά τις ανασκαφές της δεκαετίας του 1930.
Στον πρόναο υπήρχαν διάφορα αφιερώματα στον Απόλλωνα και ξεχώριζαν τα μπρούτζινα αγάλματα του Λεωχάρη και του Κάλαμη. Στο εσωτερικό του σηκού υπήρχε το μαρμάρινο λατρευτικό άγαλμα κατασκευασμένο από τον Ευφράνορα.
Ο μικρός ναός του Δία και της Αθηνάς Φρατρίας με τον βωμό του
