Ρωμαϊκή Αγορά - Βιβλιοθήκη Αδριανού
Το συγκρότημα της Ρωμαϊκής Αγοράς και της Βιβλιοθήκης του Αδριανού βρισκόταν αμέσως ανατολικά της Αγοράς, πίσω από τη Στοά του Αττάλου. Ήταν το κέντρο της εμπορικής δραστηριότητας στους Ρωμαϊκούς χρόνους. Στα επόμενα χρόνια μέχρι και τις αρχές του 19ου αιώνα ο χώρος της Ρωμαϊκής Αγοράς, εν πολλοίς κατειλημμένος από νεότερα κτίσματα, συνέχιζε να έχει εμπορική χρήση και ήταν γνωστός ως το Παζάρι της Αθήνας.
Κάτοψη της Ρωμαϊκής Αγοράς και της Βιβλιοθήκης του Αδριανού. Σημειώνονται τα εξής κτήρια: 1.Βιβλιοθήκη Αδριανού, 2.Πάνθεον, 3.Ρωμαϊκή Αγορά , 4.Βεσπασιανές, 5.Ωρολόγιον Κυρρήστου, 6.”Αγορανομείον”.
Ρωμαϊκή Αγορά (19-11 π.Χ)
Η ιστορία της Ρωμαϊκής Αγοράς (ή Αγορά του Καίσαρα και του Αυγούστου) ξεκινά με τη δωρεά του Ιουλίου Καίσαρα το 51 π.Χ. για την κατασκευή αγοράς. Το 47 π.Χ. όταν ο Ιούλιος Καίσαρας επισκέφτηκε την Αθήνα φαίνεται ότι ετοιμάστηκαν τα σχέδια και ίσως να ξεκίνησαν κάποιες εργασίες, που όμως διακόπηκαν. Οι κύριες εργασίες όμως ξεκίνησαν και ολοκληρώθηκαν από τον Αύγουστο το διάστημα μεταξύ 19 και 11 π.Χ. Η Ρωμαϊκή Αγορά ήταν το πρώτο οργανωμένο εμπορικό κέντρο της Αθήνας όπου μεταφέρθηκαν όλες οι εμπορικές δραστηριότητες.
Η ανατολική πλευρά του περιστυλίου από δυτικά.
Βιβλιοθήκη του Αδριανού (132 μ.Χ.)
Η Βιβλιοθήκη του Αδριανού κτίστηκε γύρω στο 132 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Αδριανό. Διέθετε εσωτερική αυλή διαμορφωμένη σε κήπο με μία μακρόστενη δεξαμενή στο κέντρο. Στο ανατολικό μέρος ήταν οι αίθουσες όπου στεγάζονταν οι πάπυροι με τα κείμενα. Οι δύο ακριανές αίθουσες ήταν αμφιθέατρα, ενώ άλλες μικρότερες χρησίμευαν ως αναγνωστήρια.
Το 267 μ.Χ. η Βιβλιοθήκη καταστράφηκε κατά την επίθεση των Ερούλων και τα υπολείμματα ενσωματώθηκαν στο υστερορωμαϊκό τείχος. Στους χριστιανικούς χρόνους, τον κεντρικό χώρο κατέλαβαν διαδοχικά τρεις εκκλησίες.
Γενική άποψη της Βιβλιοθήκης του Αδριανού από βορειοδυτικά.
Ωρολόγιον του Κυρρήστου (47 π.Χ.)
Το οκταγωνικό αυτό κτήριο κατασκευάστηκε γύρω στο 47 π.Χ. από τον αστρονόμο Ανδρόνικο Κυρρήστη. Στο πάνω μέρος της κάθε πλευράς υπάρχει ανάγλυφη παράσταση ενός ανέμου. Στην κορυφή της σκεπής υπήρχε ένας χάλκινος Τρίτωνας-ανεμοδείκτης που ανάλογα με τη φορά του ανέμου, έδειχνε με την τρίαινά του μία από τις παραστάσεις. Έτσι οι έμποροι μπορούσαν να δουν από την παραπλήσια αγορά την κατεύθυνση των ανέμων και να υπολογίσουν τον χρόνο που ήθελαν τα εμπορεύματα να φτάσουν στον Πειραιά. Σε κάθε πλευρά υπήρχε επίσης ηλιακό ρολόι. Στο εσωτερικό λειτουργούσε και ένα υδραυλικό για τις ημέρες που είχε συννεφιά.
Την εποχή της τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε Τεκέ (μουσουλμανικό μοναστήρι). Αυτό βοήθησε στο να διατηρηθεί μέχρι σήμερα το κτήριο σε σχεδόν ακέραια κατάσταση. Σήμερα είναι γνωστό και με την ονομασία που του έδωσε ο Βιτρούβιος: «Πύργος των ανέμων» ή και απλά »Αέρηδες» όπως και η σύγχρονη ομώνυμη περιοχή της Πλάκας γύρω από αυτό.
Το Ωρολόγιον του Κυρρήστου από βόρεια. Στο πάνω μέρος του φαίνονται τα ανάγλυφα με τους προσωποιημένους ανέμους. Δεξιά φαίνεται το Ιωνικό πρόπυλο της Ρωμαϊκής Αγοράς.
Βεσπασιανές (1ος αι. μ.Χ.)
Το τετράγωνο αυτό κτήριο κατασκευάστηκε τον 1ο αι. μ.Χ. και ήταν τα δημόσια αποχωρητήρια της ρωμαϊκής αγοράς. Πήραν το όνομά τους από τον αυτοκράτορα Βεσπασιανό ο οποίος κατασκεύασε πολλά παρόμοια κτίσματα σε όλη την αυτοκρατορία. Η χρήση τους συνήθως γινόταν επί πληρωμή.
Οι Βεσπασιανές από νοτιοανατολικά.
Πάνθεον (130 μ.Χ)
Το Πανθεον ήταν ναός αφιερωμένος σε όλους τους θεούς και κτίστηκε από τον Αδριανό γύρω στο 130 μ.Χ. Υπήρξε ένας κολοσσιαίος ναός, ο ψηλότερος στον ελλαδικό χώρο.
Το Πάνθεον από νοτιοανατολικά.
